Cây mãng cầu ta (Annona squamosa) được biết đến không chỉ là loại cây ăn trái ngon mà nó còn gần gũi, quen thuộc với nhiều hộ dân sống trên những vùng đất có những điều kiện khắc nghiệt. Bởi vì cây mãng cầu ta có khả năng thích nghi với nhiều loại đất và khí hậu khô hạn không như nhiều loại cây ăn trái khác đòi hỏi phải hội đủ nhiều yếu tố thuận lợi về đất đai, khí hậu, chế độ đầu tư mới có thể phát triển được.
Ở Bình Thuận cây mãng cầu ta trồng tập trung nhiều tại các huyện Hàm Thuận Bắc, Bắc Bình, Hàm Tân,… chất lượng ngon có tiếng. Tuy nhiên, một vài năm trở lại đây năng suất, chất lượng của trái mãng cầu ta giảm mạnh, biểu hiện như: trái nhỏ, hạt nhiều, thịt trái ít dai, chua,…, tuổi thọ của cây ngắn. Đã có nhiều hộ nông dân chặt bỏ cây mãng cầu ta để trồng cây khác làm cho diện tích mãng cầu ta ở đây giảm đáng kể.
Chính vì vậy, trong giai đoạn từ 08/2011 đến tháng 7/2015 UBND tỉnh Bình Thuận đã giao cho Trung tâm Thông tin và Ứng dụng tiến bộ Khoa học công nghệ Bình Thuận triển khai thực hiện đề tài: “Sưu tầm, bình tuyển giống và hoàn thiện quy trình canh tác cho cây mãng cầu ta (Annona squamosa) tỉnh Bình Thuận”. Kết quả đã sưu tầm được 3 dòng/giống mãng cầu ta hiện đang trồng phổ biến tại Bình Thuận; tuyển chọn được 20 cây giống mãng cầu dai ít hạt để tiến hành bồi dục và lựa chọn để xây dựng vườn giống từ cành ghép của các cây được bình tuyển và bồi dục; bình tuyển được 1 dòng/giống đạt yêu cầu (có số trái từ 89 - 107 trái/cây, trọng lượng trung bình 220 g - 250 g/trái, năng suất từ 20,7 đến 24,61 kg/cây) cung cấp cho sản xuất. Trên cơ sở các mẫu giống thu thập và tuyển chọn của nhiệm vụ trên việc bảo tồn, lưu giữ, mô tả, đánh giá, tư liệu hoá và tư vấn cho khai thác và sử dụng là cần thiết.
Ngày 02/12/2016, UBND tỉnh có quyết định số 3568/QĐ-UBND phê duyệt kết quả tuyển chọn nhiệm vụ: Bảo tồn nguồn gen, tư liệu hóa và đánh giá sơ bộ nguồn gen cây mãng cầu ta Bình Thuận. Nhiệm vụ thuộc đề án khung các nhiệm vụ bảo tồn nguồn gen cấp tỉnh thực hiện trong giai đoạn từ 2014 đến năm 2020 (theo quyết định số 2471/QĐ-UBND ngày 09 tháng 10 năm 2013 của UBND tỉnh Bình Thuận). Đơn vị chủ trì thực hiện nhiệm vụ là Viện Nghiên cứu Bông và Phát triển Nông nghiệp Nha Hố, chủ nhiệm đề tài: ThS. Đặng Minh Tâm.
Đề tài đã nghiệm thu vào tháng 6/2020. Kết quả đạt được, đề tài đã đánh giá được chất lượng nguồn gen cây mãng cầu ta Bình Thuận về hình thái, đặc tính nông sinh học, năng suất và chất lượng quả. Thực hiện bảo tồn tại chỗ cho 03 giống mãng cầu ta MC01, MC02, MC03. Tuyển chọn 05 cây đầu dòng phù hợp phục vụ bảo tồn chuyển chỗ nguồn gen hạt và ngân hàng gen đồng ruộng gồm: MC02-3, MC02-7, MC02-10, MC02-13 và MC02-17. Ngoài ra, đề tài cũng xây dựng vườn duy trì lưu giữ nguồn gen mãng cầu với diện tích 0,1 ha, tại Khu thực nghiệm Công nghệ sinh học thuộc Trung tâm Thông tin và Ứng dụng tiến bộ KHCN Bình Thuận.
Sau khi đơn vị chủ trì hoàn thiện hồ sơ, Sở KHCN sẽ bàn giao kết quả cho Sở Nông nghiệp và PTNT; Trung tâm Giống nông nghiệp; Trung tâm Khuyến nông; UBND huyện Hàm Thuận Bắc; Phòng nông nghiệp huyện Hàm Thuận Bắc; Trung tâm Thông tin và Ứng dụng TB KHCN và các hộ trồng mãng cầu tại huyện Hàm Thuận Bắc để ứng dụng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn.
Tác giả bài viết: Phạm Kiều Diễm |