Trí thức Việt Nam nói chung, trí thức Bình Thuận nói riêng xuất thân từ nhiều giai cấp, tầng lớp xã hội, nhất là từ công nhân và nông dân; dưới sự lãnh đạo của Đảng, trí thức tỉnh Bình Thuận trong những năm qua đã phát triển nhanh cả về số lượng và chất lượng phần lớn trưởng thành trong xã hội mới với nhiều thế hệ nối tiếp nhau. Đội ngũ trí thức KH&CN Bình Thuận có tinh thần yêu nước, yêu quê hương, có lòng tự hào dân tộc sâu sắc là nơi có nhà giáo Nguyễn Tất Thành đã dừng chân dạy học. Ngày nay bằng lao động sáng tạo, trí thức tỉnh nhà đã có mặt và đóng góp to lớn trên tất cả các lĩnh vực, lãnh đạo, quản lý, kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng, xây dựng tỉnh nhà phát triển bền vững. 

Với tinh thần quán triệt tư tưởng và quan điểm Nghị Quyết Hội nghị lần thứ 7 của BCHTWĐ (khoá X), Chỉ thị 42-CT/TW ngày 16/4/2010 của Bộ Chính trính trị (khóa X) về “tiếp tục đổi mới nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Liên hiệp các Hội KH&KT Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước”, Kết luận số 52-KL/TW của Ban Bí thư TW Đảng (khóa XII) về tiếp tục thực hiện Nghị Quyết TW 7 (khóa X), Chương trình hành động số 19-NQ/TU ngày 22/9/2008 của BCH Đảng bộ Tỉnh Bình Thuận (khoá XI) “về xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”, Chỉ thị số 52-CT/TU ngày 29/7/2010 của Ban thường vụ Tỉnh ủy (khóa X) thực hiện Chỉ thị 42-CT/TW, Kế hoạch 165-KH/TU ngày 09/10/2019 của Ban thường vụ Tỉnh ủy thực hiện kết luận 52-KL/TW, Kế hoạch số 6463/KH-UBND ngày 29/12/2008 của UBND tỉnh về thực hiện Chương trình hành động số 19-NQ/TU của Tỉnh uỷ, kế hoạch số 1331-KH/UBND ngày 8/4/2020 của UBND tỉnh thực hiện Kế hoạch số 165-KH/TU. Thông qua các văn bản chỉ đạo cho thấy lãnh đạo Đảng nhà nước ở Trung ương đến địa phương đã quan tâm đến đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ, các cấp ủy, chính quyền, các sở, ban, ngành, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội trong tỉnh, bằng các hình thức khác nhau đã tổ chức học tập, quán triệt các Nghị quyết, Chỉ thị, Chương trình hành động, kế hoạch đến cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên. Qua học tập, quán triệt đã góp phần nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành và đội ngũ cán bộ, đảng viên trong việc tham gia xây dựng đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ và xem đây là động lực có tính quyết định trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và thúc đẩy kinh tế - xã hội của địa phương phát triển. Tỉnh đã đánh giá cao vị trí, vai trò của đội ngũ trí thức khoa học công nghệ và tạo điều kiện cho đội ngũ trí thức thực hiện như:

 - Hoàn thiện môi trường và điều kiện thuận lợi cho hoạt động của trí thức:

Bằng các hình thức phù hợp, thông qua các lớp đào tạo ngắn hạn, dài hạn và các lớp tập huấn, các buổi tọa đàm; cấp ủy, chính quyền địa phương, các sở, ban, ngành, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội các cấp trong tỉnh đã tạo điều kiện cho đội ngũ trí thức được tham gia học tập nâng cao trình độ lý luận chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ,... thực hiện tốt nhiệm vụ được giao, góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Hàng năm, thông qua Liên hiệp hội tỉnh đều tổ chức buổi gặp mặt giữa đồng chí Bí thư Tỉnh ủy với đội ngũ trí thức để trao đổi, cung cấp thông tin, lắng nghe tâm tư, tình cảm, đề xuất, kiến nghị với lãnh đạo tỉnh về những vấn đề kinh tế - xã hội của địa phương và định hướng hoạt động của đội ngũ trí thức. Việc huy động các nguồn lực đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, nhất là trên các lĩnh vực về khoa học - công nghệ, giáo dục, y tế, nông nghiệp, xây dựng, giao thông vận tải được tỉnh quan tâm. Trong 10 năm trở lại đây, bằng nhiều nguồn vốn khác nhau, UBND tỉnh đã bố trí trên 2.000 tỷ đồng (chiếm 15% tổng vốn đầu tư phát triển) để đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị kỹ thuật cho các trạm, trại, trung tâm nghiên cứu, ứng dụng khoa học - kỹ thuật, bệnh viện, trường học…^([1]), thu hút và khuyến khích đội ngũ giảng viên các Trường Cao đẳng tham gia các khóa đào tạo sau đại học nhằm bảo đảm tỷ lệ giảng viên có trình độ đạt chuẩn theo quy định.

- Thực hiện chính sách trọng dụng, đãi ngộ và tôn vinh trí thức:

Việc khuyến khích đội ngũ trí thức nâng cao trình độ chuyên sâu, bồi dưỡng kiến thức mới được quan tâm. UBND tỉnh tiếp tục thực hiện chính sách trọng dụng, đãi ngộ, tạo điều kiện cho đội ngũ trí thức học tập, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, những năm gần đây số trí thức được đào tạo theo hệ chính quy và số học sau đại học tăng khá. Công tác quy hoạch cán bộ lãnh đạo là trí thức luôn được các cấp, các ngành thực hiện theo đúng quy trình, quy định, đáp ứng yêu cầu về số lượng, cơ cấu, độ tuổi; chất lượng nguồn quy hoạch được nâng lên, tỷ lệ trí thức là nữ, trẻ, người dân tộc thiểu số được quan tâm. Đặc biệt ngày 15/10/2014, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 43/2014-QĐ/UBND và Quyết định số 21/2020/QĐ-UBND ngày 28/7/2020 về sửa đổi bổ sung một số điều của Quy chế tôn vinh, khen thưởng những trí thức có giải pháp, sáng kiến, công trình khoa học được triển khai áp dụng, mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội thiết thực.

-Tạo chuyển biến căn bản trong đào tạo, bồi dưỡng trí thức:

Tỉnh đã ban hành Đề án 100 về việc đào tạo nguồn nhân lực có trình độ sau đại học ở nước ngoài, đến nay đã có 30 ứng viên hoàn thành chương trình đào tạo, gồm: 03 Tiến sĩ đào tạo ở nước ngoài, 27 Thạc sĩ (18 ứng viên được đào tạo hoàn toàn ở nước ngoài, 09 ứng viên được đào tạo theo chương trình liên kết 1 phần trong nước và 1 phần ở nước ngoài).  Thực hiện Đề án 165 của Trung ương, đến nay toàn tỉnh có 45 người tham gia. Ngoài ra, một số đối tượng được cử đi đào tạo thạc sỹ, tiến sỹ ở nước ngoài theo các Chương trình học bổng quốc tế như Chương trình học bổng Quỹ Ford, Chương trình Fullright.

- Đề cao trách nhiệm của trí thức, củng cố và nâng cao chất lượng hoạt động các hội của trí thức:

Các hoạt động của đội ngũ trí thức đều gắn liền với các hoạt động thúc đẩy kinh tế - xã hội của tỉnh phát triển. Do vậy, để tạo sự chuyển biến nhận thức về vai trò, trách nhiệm, cùng với sự phấn đấu nỗ lực vươn lên trong rèn luyện, học tập của đội ngũ trí thức; Tỉnh ủy đã chỉ đạo Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy phối hợp với Liên hiệp Hội, Sở Khoa học và Công nghệ và các sở, ban, ngành, các huyện, thị, thành ủy, đảng ủy trực thuộc tổ chức học tập, quán triệt, nghiên cứu các Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng, tổ chức các hội thảo chuyên đề, như: “Bác Hồ với trí thức”, “Trí thức Bình Thuận làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Chủ tịch Hồ Chí Minh”, “45 năm thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh”... Bên cạnh đó, Liên hiệp Hội đã thường xuyên củng cố, đổi mới nội dung, phương thức hoạt động nhằm thu hút trí thức tham gia đóng góp trí tuệ, công sức của mình; tập hợp ý kiến của trí thức để góp ý, đề xuất, tham mưu lãnh đạo tỉnh nhằm hoàn thiện các chủ trương, chính sách phát triển kinh tế - xã hội, giải quyết những nguyện vọng, kiến nghị chính đáng của đội ngũ trí thức. Hoạt động Câu lạc bộ trí thức tỉnh ngày càng nề nếp, đến nay Ban Chủ nhiệm Câu lạc bộ có 15 thành viên và 105 hội viên là các chuyên gia, nhà khoa học, trí thức trong tỉnh; định kỳ hàng quý, Câu lạc bộ đã tổ chức gặp mặt, sinh hoạt để thảo luận các vấn đề mà đội ngũ trí thức quan tâm.

- Nâng cao chất lượng công tác lãnh đạo của Đảng đối với đội ngũ trí thức:

Xác định vị trí, vai trò quan trọng của đội ngũ trí thức trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và hội nhập quốc tế nên lãnh đạo tỉnh luôn yêu cầu các cấp uỷ đảng và chính quyền các cấp trong tỉnh thường xuyên quan tâm đến đội ngũ trí thức và phải tạo điều kiện thuận lợi để đội ngũ trí thức tỉnh nhà hoạt động, phát huy năng lực, cống hiến tài năng, trí tuệ cho sự phát triển chung của tỉnh. Hàng năm, các huyện, thị, thành ủy, đảng ủy trực thuộc và các sở, ban, ngành, trường học đều rà soát, xây dựng kế hoạch tạo nguồn phát triển đảng, tạo điều kiện để quần chúng là những trí thức phấn đấu đứng vào hàng ngũ của Đảng. Công tác phát triển đảng trong lực lượng học sinh, sinh viên cũng được chú trọng, Đảng ủy Khối các cơ quan tỉnh đã ban hành Đề án “Tăng cường công tác phát triển đảng viên trong lực lượng học sinh - sinh viên ở các trường trực thuộc Đảng bộ Khối các cơ quan tỉnh”, nhờ đó nhiều trí thức, nhất là trí thức trẻ đã được đứng vào hàng ngũ của Đảng^.

- Phát triển và hoạt động của các tổ chức, đoàn thể trí thức:

Đến nay, Liên hiệp Hội đã tập hợp được 24 Hội thành viên, 14 Hội viên tập thể và 04 Trung tâm trực thuộc với 16.356 hội viên. Liên hiệp Hội thường xuyên làm việc với các sở, ngành có tổ chức Hội thành viên để tranh thủ sự ủng hộ về chủ trương triển khai chương trình, dự án và kinh phí, tạo điều kiện thuận lợi để các Hội thành viên hoạt động. Công tác tư vấn, phản biện và giám định xã hội ngày càng hiệu quả, đội ngũ trí thức đã thực hiện tư vấn, phản biện và giám định xã hội được 62 đề án, dự án, quy hoạch bảo đảm chất lượng, yêu cầu đặt ra; trong đó, có một số đề án được lãnh đạo tỉnh đánh giá cao, làm cơ sở khoa học để tỉnh phê duyệt. Liên hiệp Hội đã phối hợp các sở, ngành tổ chức Hội thi Sáng tạo kỹ thuật (định kỳ 02 năm/lần), Cuộc thi Sáng tạo dành cho Thanh thiếu niên, nhi đồng (định kỳ 01 năm/lần) đạt kết quả khá tích cực. Phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ định kỳ hàng quý xuất bản tạp chí Thông tin Khoa học và Công nghệ; phát hành Kỷ yếu Hội thi sáng tạo kỹ thuật của tỉnh nhằm thông tin, phổ biến những kết quả tiêu biểu của các giải pháp đạt giải sau mỗi Hội thi. Liên hiệp Hội và các Hội thành viên, Hội viên tập thể đã tổ chức được 1.059 lớp tập huấn và 294 mô hình trình diễn theo Đề án thông tin, phổ biến kiến thức khoa học và công nghệ thuộc các lĩnh vực: nông nghiệp, công nghiệp, y tế, giáo dục - đào tạo, xây dựng, bảo vệ môi trường... với hơn 144.500 lượt người tham gia. Phối hợp với các sở, ngành, đơn vị tổ chức hơn 200 Hội thảo khoa học, thu hút hàng ngàn lượt trí thức, các nhà khoa học trong và ngoài tỉnh tham gia. Các Hội thành viên, Hội viên tập thể còn tham gia công tác xóa đói giảm nghèo, hoạt động xây dựng nông thôn mới ở các địa phương trong tỉnh... Các Trung tâm hoạt động trong lĩnh vực khoa học - công nghệ đã tổ chức trên 2.350 buổi tập huấn, hội thảo, trình diễn mô hình về: Y tế cộng đồng, Chương trình vì phụ nữ và giáo dục giới tính, trồng trọt, chăn nuôi, cây trồng, vật nuôi, Hội thi Nhà nông đua tài với hơn 76.735 lượt người tham gia. Đồng thời, tranh thủ nguồn tài trợ của các tổ chức trong và ngoài nước để triển khai các hoạt động về an sinh xã hội, giúp các đối tượng nghèo, khó khăn. 

Bên cạnh những thuận lợi mà Trung ương và của tỉnh quan tâm cho đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ phát huy vị trí, vai trò, vẫn còn một số khó khăn tồn tại như:

- Một số cấp ủy Đảng, chính quyền còn thiếu quan tâm đến vị trí vai trò của đội ngũ trí thức KH&CN, việc cụ thể hoá và tổ chức triển khai một số văn bản có liên quan đến vai trò của đội ngũ trí thức như Nghị quyết số 27-NQ/TW, CT-52/TW, Chương trình hành động số 19-NQ/TU còn lúng túng, nên giải pháp thực hiện chưa sát với tình hình thực tế của địa phương, đơn vị nên thiếu tính khả thi. Công tác tuyên truyền, giáo dục, phổ biến các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước cho đội ngũ trí thức chưa thường xuyên.

- Một số cán bộ lãnh đạo, quản lý chưa nhận thức đầy đủ về vị trí, tầm quan trọng của đội ngũ trí thức nên chưa quan tâm đúng mức công tác lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng đội ngũ trí thức trong cơ quan, đơn vị mình quản lý; chưa coi trọng nguồn nhân lực có trình độ cao, nhất là khâu đánh giá, trọng dụng, đề bạt các trí thức giỏi vào các chức danh lãnh đạo, quản lý; sử dụng trí thức có nơi chưa phù hợp với năng lực, trình độ làm ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả công việc; công tác nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ đối với một số trí thức ở một số nơi vẫn chưa phản ánh đúng thực chất; chưa thường xuyên tiếp xúc, đối thoại, lắng nghe để nắm bắt những tâm tư, nguyện vọng, hoài bão của trí thức; chưa tạo điều kiện cho trí thức tham gia phản biện những chủ trương, chính sách, đề án, dự án do các cơ quan lãnh đạo, cơ quan quản lý đưa ra.

- Một số sở chuyên ngành, địa phương chưa thật sự quan tâm hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho đội ngũ trí thức ở đơn vị mình tham gia các diễn đàn sinh hoạt và các hoạt động của Liên hiệp hội.

- Chính sách đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức những năm gần đây tuy được quan tâm hơn nhưng khả năng đáp ứng ngân sách địa phương còn hạn chế nên việc hỗ trợ kinh phí cho cán bộ, công chức đi học còn thấp. Chính sách thu hút, đãi ngộ trí thức của tỉnh, nhất là trí thức có trình độ cao ngoài tỉnh về tỉnh công tác chưa đủ mạnh và chưa thực sự hấp dẫn; môi trường, điều kiện làm việc có nơi còn nhiều khó khăn; nhiều trí thức trẻ, nhất là sinh viên giỏi, phần lớn làm việc ở các thành phố lớn có điều kiện thu nhập cao hơn, cũng đã làm thất thoát một lượng lớn chất xám quý giá của tỉnh nhà.

- Công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ trí thức còn dàn trải, chưa có định hướng chung để lập kế hoạch đào tạo cụ thể cho từng ngành, lĩnh vực. Dự báo nhu cầu đào tạo và xây dựng kế hoạch đào tạo còn chưa sát và chưa đáp ứng kịp yêu cầu thực tiễn; một số cán bộ không xem việc đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ là nhiệm vụ nên việc học tập, bồi dưỡng còn thụ động.

- Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ nghiên cứu, triển khai và ứng dụng những năm gần đây tuy có quan tâm đầu tư nhưng vẫn còn thiếu so với yêu cầu, nhất là những thiết bị hiện đại. Chưa thành lập được Trường Đại học Bình Thuận như Chương trình hành động của tỉnh đã đề ra. Việc huy động các nguồn vốn ngoài ngân sách để cho đội ngũ trí thức thực hiện các dự án, đề tài nghiên cứu khoa học còn hạn chế. Quỹ phát triển khoa học - công nghệ đã thành lập nhưng hoạt động còn khó khăn.

- Đời sống phần lớn trí thức nhìn chung còn khó khăn đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc dành thời gian cho nghiên cứu, học tập nâng cao trình độ (sau đại học, ngoại ngữ). Một bộ phận trí thức chưa thực sự quyết tâm rèn luyện, tâm huyết với nghề nghiệp, phấn đấu vươn lên nhằm đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Tác giả bài viết: Ngô Viết Năng